дөнья куу

дөньяның берлеге — еди́нство ми́ра

дөньяның барлыкка килүе (килеп чыгуы, яралуы) — происхожде́ние вселе́нной

объектив (материаль) дөнья — объекти́вный (материа́льный) мир

дөнья кисәкләре — ча́сти све́та

бөтен дөньяны әйләнү — объе́хать весь мир

дөньяда беренче космик очыш — пе́рвый в ми́ре косми́ческий полёт

дөнья әйләнә сәяхәт — путеше́ствие вокру́г све́та (Земли́)

дөнья чемпионы — чемпио́н ми́ра

дөнья сугышы — мирова́я война́

дөнья базарына чыгу — вы́йти на мирово́й ры́нок

моны бөтен дөнья белә — э́то зна́ет весь мир (весь свет); э́то зна́ют все (все лю́ди)

бөтен дөньяга танылу — просла́виться на весь мир; станови́ться всеми́рно изве́стным

дөнья безгә карый — челове́чество (весь мир) смо́трит на нас

дөнья мәсхәрәсенә калдыру — опозо́рить пе́ред все́ми (всем ми́ром)

антик дөнья — анти́чный мир

иске дөнья — ста́рый мир

капиталистик дөнья — капиталисти́ческий строй

дөньяны үзгәртеп кору — преобразова́ть мир

йолдызлар дөньясы — звёздный мир

хайваннар дөньясы — живо́тный мир; фа́уна

үсемлекләр дөньясы — расти́тельный мир; фло́ра

су асты дөньясы — подво́дный мир

җир асты дөньясы — подзе́мный мир

дөньяга үз күзләрең белән карау — смотре́ть на жизнь (мир) свои́ми глаза́ми

дөнья үзе өйрәтә — жизнь сама́ у́чит

дөньяны аңламау — не понима́ть жизнь

дөньядан бизү (тую) — потеря́ть интере́с к жи́зни

дөнья эшләре — жите́йские дела́

дөнья мәшәкатьләре — жите́йские (мирски́е) забо́ты

дөнья ыгы-зыгысы — мирска́я суета́

бу дөнья — э́тот мир; земна́я жизнь

теге дөнья — тот мир, загро́бный мир (жизнь)

фани дөнья — бре́нный (тле́нный) мир

дөнья куласа, әйләнә дә бер баса — всё мо́жет измени́ться; всё течёт, всё меня́ется

музыка дөньясы — мир му́зыки

әдәбият дөньясы — мир литерату́ры

коллар һәм ачлар дөньясы — мир голо́дных и рабо́в

матурлык дөньясы — мир красоты́

фән дөньясы — нау́чный мир

кешенең эчке дөньясы — вну́тренний мир челове́ка

уйлар һәм хисләр дөньясы — мир чувств и мы́слей

мәйданда дөнья халык — на пло́щади о́чень мно́го (у́йма) наро́ду

дөнья вакыт үтте — прошла́ у́йма вре́мени

эш дөнья — у́йма дел

дөнья акча тоту — израсхо́довать о́чень мно́го (у́йму) де́нег

дөнья аныкы (дөнья безнеке; дөнья минеке) — быть (чу́вствовать себя́) на седьмо́м не́бе; быть (чу́вствовать себя́) на верху́ блаже́нства; попа́сть на седьмо́е не́бо

дөнья әйтү — говори́ть у́мные (де́льные) слова́ (сове́ты)

дөнья бабай — жизнь-нужда́

дөнья байлыгы — ро́скошь

дөнья бәясе — на вес зо́лота

дөнья бәясе торырлык — о́чень дорого́й

дөнья белән исәпләшмәү — не счита́ться с но́рмами жи́зни

дөнья болгату (дөнья бутап йөрү) — баламу́тить

дөнья бу! — жизнь есть жизнь!

дөнья газабы күрү (дөнья газабы тату; дөнья газабы чигү; дөнья мәшәкате күрү; дөнья мәшәкате тату; дөнья мәшәкате чигү) — мы́кать век (жизнь)

дөнья гизү — стра́нствовать, путеше́ствовать, скита́ться по све́ту

дөнья гүзәле — пи́саная краса́вица; короле́ва красоты́

дөнья дөньялыгын итә — жизнь берёт своё

дөнья җәһәннәме — ад кроме́шный

дөнья җимерелмәс — ничего́ (стра́шного) не случи́тся

дөнья җимерелү — ≈ свет поме́рк в глаза́х

дөнья йөзе — бе́лый (бо́жий) свет

дөнья киң — свет кли́ном не сошёлся

дөнья корткычлары — парази́ты о́бщества

дөнья көтә белми торган — непракти́чный, нео́пытный

дөнья көтү (дөнья сөрү) — жить, существова́ть; вести́ жизнь (хозя́йство)

дөнья кубару (дөнья куптару; дөнья күтәрү; дөнья туздыру) — подня́ть переполо́х (сканда́л); переполоши́ть, взбудора́жить

дөнья кубарып (дөнья куптарып; дөнья күтәреп; дөнья туздырып; дөнья җимереп) — во всю ива́новскую (о́чень гро́мко, о́чень бу́рно и т. п.)

дөнья кубарып йөрү (дөнья куптарып йөрү) — переполоши́ть, взбудора́жить

дөнья кубу — переполоши́ться, всполоши́ться

дөнья куу — стреми́ться нажива́ть добро́; быть ненасы́тным (жа́дным)

дөнья кую — сконча́ться, преста́виться

дөнья күзләре йомылу — ≈ усну́ть ве́чным (после́дним) сном

дөнья күчсә дә — хоть (е́сли да́же) свет перевернётся

дөнья оҗмахы — земно́й рай; ра́йская жизнь

дөнья рәхәте — ≈ не жизнь, а мали́на

дөнья тигезләнү (дөнья түгәрәкләнү; дөнья төгәлләнү) — вздохну́ть свобо́дно (облегчённо)

дөнья тулган — о́чень мно́го; хоть пруд пруди́

дөнья фани — жизнь быстроте́чна; мир не ве́чен

дөнья яралганнан бирле — с те́х по́р как существу́ет мир; с сотворе́ния ми́ра

дөнья яңгыратып — во всё го́рло (крича́ть); во всё ива́новскую

дөньяга баш булу (дөньяга баш хаким булу) — хозя́йничать, госпо́дствовать

дөньяга җигелү — окуну́ться (погрузи́ться, уходи́ть) с голово́й в жите́йские (мирски́е) забо́ты

дөньяга катышу — обща́ться с ми́ром

дөньяга китерү — произвести́ на свет, роди́ть (ребёнка)

дөньяга таралу (дөньяга таралу; дөньяга фаш булу; дөньяга җәелү) — вы́ступить (всплыть, вы́плыть, вы́йти) на свет бо́жий

дөньяда бер — еди́нственный в ми́ре, уника́льный

дөньяда булмаган — необыкнове́нный, из ря́да вон выходя́щий

дөньяда юк — нет в живы́х, у́мер

дөньяда яшәү яки үлем мәсьәләсе — вопро́с жи́зни и́ли сме́рти

дөньядан бизү (дөньядан тую) — разочарова́ться в жи́зни; потеря́ть интере́с к жи́зни

дөньядан ваз кичү — отреши́ться/отре́чься от жи́зни

дөньядан китү (дөньядан кичү; дөньядан күчү; дөньядан кайту; дөньядан үтү) — уйти́ из жи́зни

дөньядан югалу — забы́ться

дөньяны дер селкетеп — о́чень си́льно; во всю си́лу (мощь)

дөньяны онытып — забы́в обо всём

дөньяны тату — позна́ть жизнь

дөньяны ут алса да — ≈ случи́сь хоть пото́п; несмотря́ ни на что́

дөньяныкы дөньяда бетсен — свести́ счёты; не оста́вить на загро́бный суд

дөньяның асты-өскә килү — перевёртываться/переверну́ться вверх (кве́рху) дном

дөньяның астын-өскә әйләндерү — переверну́ть весь мир

дөньяның ачысын-төчесен тату — испи́ть (го́рькую ча́шу) до дна; испи́ть го́речь жи́зни

дөньяның дүрт ягына — на все четы́ре сто́роны

дөньяның дүрт ягыннан — со всех концо́в све́та

дөньяның очында (дөньяның кырыенда) — на краю́ све́та (о́чень далеко́)

дөньясы асты-өскә килсен — хоть кол на голове́ те́ши; случи́сь хоть пото́п; да́же е́сли весь свет перевернётся

дөньясын күрәсе килмәү — всё опосты́лело

дөньясын оныту — забы́ть обо всём на све́те

дөньясына исе китмәү — быть беспе́чным; хоть трава́ не расти́

ике стакан — два стака́на

ике кашык — две ло́жки

ике тәүлек — дво́е су́ток

икебез дә — (мы) о́ба (о́бе)

икегездән дә — от вас обо́их

икесенә дә — (им) обо́им, им двои́м

икедән өчкә икедән берне кушу — к трём вторы́м приба́вить одну́ втору́ю

ике атналык — двухнеде́льный

ике еллык имән агачы — дубо́к двухле́тний

ике йөзьеллык юбилеен үткәрү — провести́ двухсотле́тний юбиле́й

ике көнлек поход — двухдне́вный похо́д

ике яклы урам хәрәкәте — двусторо́ннее у́личное движе́ние

ике тәрәзәле бүлмә — ко́мната в два окна́

ике сигезең уналты — два́жды во́семь - шестна́дцать

ике бардык инде без анда — два́жды (два ра́за) уже́ ходи́ли мы туда́

аңа әле генә ике тулды — ей (ему́) то́лько что испо́лнилось два го́дика (го́да)

бүген икесе — сего́дня второ́е (число́)

икесендә килегез — приходи́те второ́го (числа́)

айның икесендә — второ́го числа́ (ме́сяца)

ике авыз сүз белмәү — ни в зуб ного́й

ике агач арасында адашу — заблуди́ться в трёх со́снах

ике адым да атлый (китә) алмау (атлап өлгермәү) — не успе́ть сде́лать двух шаго́в

ике адымда — бли́зко, в двух шага́х

ике адымны бер итү — нести́сь со всех ног (во всю прыть; не чу́я ног)

ике адымның берендә — че́рез (ка́ждый) шаг; ка́ждые два ша́га

ике арага керү (төшү) — испо́ртить взаимоотноше́ния

ике арада, бер турыда калу — оказа́ться в неопределённом положе́нии

ике арада бетсен (калсын) — пусть оста́нется ме́жду на́ми

ике арада калу — сиде́ть на двух сту́льях, быть на распу́тье

ике арада киләп сару — слоно́в слоня́ть; болта́ться без де́ла

ике арадан буш калу — ни два, ни полтора́; ни то ни сё

ике араны шомарту — соба́к гоня́ть, слоня́ться без де́ла, безде́льничать

ике ат бер тиен — хоть трава́ не расти́; хоть бы хны

ике аякка (берьюлы) аксау — хрома́ть на о́бе ноги́

ике аяклы ерткыч — двуно́гий зверь; двуно́гая тварь

ике аяклы хәсрәт (бәла, афәт) — го́ре лу́ковое

ике аякның берсен дә атламау — ни ного́й, ни ша́гу

ике әйттермәү — не заставля́ть два́жды повторя́ть

ике бозауга башак (кибәк) аера алмау (белмәү) — не суме́ть раздели́ть корм двум теля́там

ике дигәнче — в два счёта; еди́ным ду́хом

ике дөньядан буш калган — не от ми́ра сего́

ике инә бер җептә, ике имән (тирәк) бер төптә (булу) — как иго́лка с ни́ткой; их водо́й не разольёшь

ике исәп - бер хисап (исәп) — всё равно́

ике көннең берендә — че́рез день; ка́ждые два дня

ике кулга бер эш — поси́льная рабо́та

ике кулга шәм тотып эзләү — днём с огнём иска́ть

ике кулны да кую — подпи́сываться обе́ими рука́ми

ике куян артыннан куу — гна́ться за двумя́ за́йцами

ике күзе дүрт булган — глаза́ на лоб поле́зли

ике күзе төсле — как зени́цу о́ка

ике күзе ут булу — мета́ть глаза́ми и́скры

ике күзем кебек — как свет оче́й мои́х, голу́бчик, моя́ ра́дость

ике күзем чәчрәп чыксын! — ло́пни мои́ глаза́!

ике күзең ут булсын! — смотри́ в о́ба!

ике мәгънәле — двусмы́сленный

ике сарылы — сомни́тельно; сомни́тельный

ике сөйләмәү (сөйләп тормау, сөйләшмәү) —держа́ть (сдержа́ть) своё сло́во

ике сүз арасында — ме́жду де́лом, ме́жду сло́вом

ике сүз булмау — не мо́жет быть двух слов; не мо́жет быть ина́че; и ре́чи не мо́жет быть

ике сүзгә урын калдырмау — вы́сказаться недвусмы́сленно

ике сүздә, ике сүз белән — вкра́тце, в двух слова́х

ике сыңар бер кием — два сапога́ па́ра

ике такта арасында калу — попа́сть впроса́к, оказа́ться ме́жду двух огне́й

ике тәкә (бәрән) башы бер казанга сыймый — две бара́ньи головы́ в оди́н котёл не вмеща́ются; двум медве́дям в одно́й берло́ге те́сно

ике тиен бер акча — ерунда́, ничего́ не сто́ит

ике тиенгә дә исәпләмәү — в грош не ста́вить; ни во что не ста́вить

ике тиенлек — ни на грош, ни на копе́йку

ике юл уртасы (чаты) — на распу́тье; быть (стоя́ть) на распу́тье

ике якка да юк — ни то ни сё, ни ры́ба ни мя́со

ике яклы уен уйнау — вести́ двойну́ю игру́

ике яклылык — двуру́шничество

ике ятып бер төшкә кермәү (уйламау) — не гори́т и не ва́рит; а ему́ и го́ря ма́ло

ике икең - дүрт кебек — как два́жды два четы́ре; о́чень про́сто

икенең берсе — одно́ из двух; и́ли-и́ли; и́ли да, и́ли нет

икесе дә бер очтан кискән — два сапога́ па́ра

икесе ике нәрсә — две ра́зные ве́щи

тормыш дәрәҗәсе — у́ровень жи́зни

алдынгылар дәрәҗәсенә күтәрелү — подтя́гиваться до у́ровня передовы́х

югары үсеш дәрәҗәсе — вы́сшая ступе́нь разви́тия

гаеплелек дәрәҗәсе — сте́пень вино́вности

дөнья дәрәҗәсенә чыгу — вы́йти на мирово́й у́ровень

дәрәҗә артыннан куу — гна́ться за положе́нием

профессор дәрәҗәсе — зва́ние профе́ссора

югары хәрби дәрәҗә — вы́сшее во́инское зва́ние

илче дәрәҗәсендә — в ра́нге посла́

ханлык дәрәҗәсе — ха́нский сан

беренче дәрәҗә спортчы — спортсме́н пе́рвого разря́да

икенче дәрәҗә Дан ордены — о́рден Сла́вы второ́й сте́пени

фәннәр докторы дәрәҗәсе — сте́пень до́ктора нау́к

осталык дәрәҗәсе — класс мастерства́

югары дәрәҗәле белгеч — специали́ст высо́кого кла́сса

шахматчыларның уен дәрәҗәсе — класс игры́ шахмати́стов

коллективта дәрәҗәсе бар — по́льзуется авторите́том в коллекти́ве

безнең өчен бу зур дәрәҗә — для нас э́то больша́я честь

заводның дәрәҗәсен төшермәү — не урони́ть честь (прести́ж, ма́рку) заво́да

үз дәрәҗәсен белү — знать себе́ це́ну

сыйфат дәрәҗәләре — сте́пени прилага́тельных

фигыль дәрәҗәләре — зало́ги глаго́лов

дәрәҗәгә күтәрү — возводи́ть в сте́пень

вакланмалы дәрәҗә — дро́бная сте́пень

елар(лык) дәрәҗәгә җитү — чуть не запла́кать

аңны югалтыр дәрәҗәгә җитү — чуть не потеря́ть созна́ние

үләр дәрәҗәгә җитеп ачыгу — чуть не умере́ть с го́лоду; смерте́льно проголода́ться

бертигез дәрәҗәдә — в ра́вной ме́ре (сте́пени)

сизелерлек дәрәҗәдә — в заме́тной сте́пени, заме́тным о́бразом

чагыштыргысыз дәрәҗәдә — в несравни́мой ме́ре (сте́пени)

мәгълүм (билгеле) бер дәрәҗәдә — в изве́стной ме́ре; в не́которой сте́пени

танымаслык дәрәҗәдә үзгәрү — измени́ться до неузнава́емости (до неузнава́емой сте́пени)

шул дәрәҗәдә — до тако́й сте́пени

дәрәҗәгә күтәрелү — возвы́ситься

дәрәҗәсен алу — разжа́ловать, лиши́ть зва́ния (чи́на)